Artikel

Een Portugees getinte avond dus en ik aarzelde geen moment om kaarten aan te kopen en mijn cursisten Portugees warm te maken voor deze muzikale avond.

Als leerkracht Portugees heb ik al talloze malen getracht om ‘fado’ te vertalen of op z’n minst een accurate omschrijving neer te pennen. Als ik mijn Portugese vriendinnen daarover aansprak, antwoordden ze me telkens weer dat het ‘saudade’ – heimwee - is; een uniek gevoel van ‘tristeza’ - verdriet. Een verlangen naar iets waarvan je weet dat het niet zal komen. Als je het wil kennen, moet je het ervaren, ‘vibrar de emoção’ – trillen van emotie.

Deze doorleefde gevoelens worden vertolkt door de fadista – man of vrouw – en omkaderd door prachtige gitaarmuziek, een samenspel van een ‘viola’ en een ‘guitarra portuguesa’.

3 fadistas stonden op de affiche. De nog jonge, maar veelbelovende Raquel Tavares, de reeds gekende Cristina Branco en Celeste Rodrigues, zus van Amália Rodigues. Deze laatste wordt beschouwd als de meest authentieke en geroemde fadozangeres van de vorige eeuw.

De avond startte alvast fantastisch! Raquel Tavares liet er geen twijfel over bestaan dat haar titel van “Prémio Relevação Amália Rodrigues 2006” geen toeval was. Ze vulde alle hoeken van de zaal met fado ‘pur sang’. Verhalen uit de Alfamawijk waar ze woont, haar persoonlijke zoektocht, liefdesverhalen met een wat cynische ondertoon, de meest traditionele liedjes, … . Zij gaf de maat aan, het publiek beleefde mee. Ze tokkelde eigenhandig en intens mooi op de viola. Terecht klonk dus meermaals uit het publiek ‘à fadista’, een uitroep van bewondering voor de artieste.  

Na zo’n sterke opener kan het alleen maar ontgoochelen denk je dan… En toen verscheen Celeste Rodrigues, met een arm in het gips. Ze was eerder die dag gevallen en had een breuk opgelopen. De dokters hadden haar afgeraden om op te treden. Logisch, gezien haar leeftijd van 87 jaar!! Maar zijzelf reageerde met een kort “hé, i am a professional”. En dus nam de fadista plaats aan één van de tafels met rood-wit geruite doeken. Onmiddellijk werd duidelijk dat deze kranige dame geen extra ‘moves’ nodig had om het publiek te begeesteren. Ze bracht de fado op een klassieke manier, maar o zo krachtig, zo intens én overtuigend. Hier zong de oudste fadista van Portugal, een vrouw die de verschillende fasen van Portugal beleefd had, het Salazarregime, de postdictatuur en de openheid naar Europa… Via haar muziek en die van haar zus weerklinkt ontegensprekelijk de unieke, Portugese identiteit. Hopelijk erkent Unesco deze muziekvorm als Cultureel Patrimonium.

Cristina Branco mocht de concertavond afsluiten. Deze fadista toert al een 10-tal jaar door Europa en is in Portugal minder gekend. Al snel bleek dat ze een ander type fado bracht. Naar mijn mening commerciëler, moderner, met extra muzikale ondersteuning zoals bijvoorbeeld de piano. De artieste stelde ook zichzelf centraler, de liedjes waren korter en haar stem klonk wel kristalhelder, maar minder vol dan de twee vorige. Cristina Branco is voor mij een zangeres met een mooie stem en een kwaliteitsvolle begeleiding, maar geen echte fadista. Ze doet me denken aan Teresa Salgueiro, de leadzangeres van Madredeus. Beiden stellen zich meer open en toegankelijker op voor het Europese publiek.

“Valeu a pena”, zei mijn Portugese vriendin toen we de wagen gingen zoeken in Parking Zuid.

Inderdaad, het was meer dan de moeite waard. Obrigadinha Festival Van Vlaanderen.